Мөңге оттуң хомудалы...

1

Тиилелгениң улуг-чаагай байырлалы
Диңмиттелип эрте берген. Дүн-даа дүшкен.
Хола сылдыс ортузунда чавыс оттуң
Хомудалын Ай-ла дыңнап тура хонган.

“Чолум багын хей-ле черге чарбывадым.
Чогум үрде хөмүрербээн эштерим бар.
Ынчалза-даа олар санныг, ынчангаш-ла
Ылап хөңнүм, бодум хөңнүм сөглекседим.

Үш-ле хонук дургузунда кывар болган
Үүлемниң өкпеленчиин, өкпеленчиин!
Адым “Мөңге” хиреде-ле, амым хээрек –
Алыс ботка ыядынчыын, ыядынчыын!

Буруул Бойдус чаяалгазы – өндүр, ыдык...
Бурган номнаан чула-от-даа эвес болгаш,
“Эгүүр шагда өжүрбеңер, чонум!” дептер
Эргем чогун билип чор мен, билип чор мен ...

2

Ынчан чаа-ла кыптып келген кенен үем:
Ыы-сыы безин ынчан орта кеппээн ийик.
Душтуун чоктаан чалыы кыстың муңгак ырын,
Дулгуяктың килеңин-не сакты-дыр мен.

Оглу-кызын дилегзинген ие кижи
Октуг-боолуг улус-чонче бараадап-ла,
Менче көргеш, хөңнү чиигеп келген ышкаш,
Медээжок-ла тейлеп турар – мындыг болчук.

Аскак-бүскек, бертик-межел чамдык улус
Арыннарда хүлүмзүрүг шырайланган...
Шериг хеви кедип алган аныяктар,
Челээш ышкаш, чыскаалыпкан турар чоржук.

Албаты чон шөлге сыңмас чыглып келгеш,
Ада-чурт дээш, арат чон дээш, хосталга дээш
Амы-тынын хилис бербээн маадырларны
Адап-сурап, алдаржыдып эгележик.

Сактыышкынның минутазын чарлаптарга,
Сакпаам адаа ажыңайнып, саргып туржук.
Шаары дээрже чырыыр оъкту дааштаптарга,
Сагыш-хөңнүм секпереп кээп, самнай бержик.

Улус-чоннуң сеткил-хөөнү чоорту хөнүп,
Улуг-чаагай Тиилелгени алгап-йөрээп,
Магаданчыг ыры-шоору куттулуп кээп,
Байырлап-ла, байырлап-ла турган ийик.

А мен база олар-биле кады хөглеп,
Адым-сывым атсына-даа берген турдум.
“Мөңге от” деп бедик атты тывыскаштың,
Мөгейип-даа турганнарын утпас-тыр мен.

Ол-ла хүнден чонум хөңнүн чоок билип,
Олар-биле кезээ-шагда болур мен деп
Аашкынып, даңгыраглаан сөзүм бөгүн
Арын-нүүрүм аарышкызы болуп чору.

Чүге дизе мөңге чүве турбас дижир...
Чүрээм ханы кокшул уктуг – эзин-дир мен.
Чаңгыс чылда үш-ле хонук дургу кывар
Чарыгдалым, хырным улуг одаг-дыр мен.

Ылап хуумну, чаяанымны билир силер.
Ыят чокка хөрээм чаяр хөңнүм чогул.
Сая-сая маадырларның тураскаалы –
Сактыышкынның имистелген көзү-дүр мен.

Түмен-түмен сыныжы чок шериглерниң
Түрүн дырткан сүлде-демдээ – овуру мен.
Чаалыг шөлден чанып келбээн дайынчының
Чайынналган сылдызының чырыы-дыр мен.

3

Ундаралче мени чыгап келген сөстүң
Утка-дөзүн хандыр-хандыр казып-казып,
Мөңге адым бадыткавас салымымны
Мөрүм-дүр деп хүлээп черле шыдавадым.

Ынчангаш-ла чамдык өйде деңгерексеп,
Ындыг бедик аттан бодум ойталаксап,
Түрегделден ажыы-биле адырлыр дээш,
“Түр от” деп ат эдилексей бергилээр мен.

Хоозун күзел оюну-дур, ол-даа канчаар,
Хомудалым мооң-биле бооп алыйн.
Хаяа чырып, даглар бажы кызып келди.
Хайыралыг тыным бөгүн үстүп калыр.

Хайыралыг тыным бөгүн үстүп калыр –
Хамаан эвес, амдыы чылын чайнай бээр мен.
Ынчалза-даа, күжүр чонум, силеримден
Ынай-даа өй чарлыксавас чалбыыш-тыр мен!..”

Башкы херел даглар ажыр хереп кээрге,
Барыын чүкче бүдүүлүк Ай дезиплетти.
Хола сылдыс ортузунда Мөңге одаг
Хомудалын хойлап алгаш, удуй берди.

Часкы хүнде Тиилелгениң сесерлиинге
Чалыылар-даа, хоочуннар-даа селгүүстээрлер.
Оларларның оода бири өшкен оттуң
Орнун көргеш, ону чоктаар ирги деп бе?

Часкы-чайгы, күскү-кышкы дүнелерде
Чайнап турар аяс дээрже дыңнаар болза,
“Мөңге отту өжүрбейн көрүңер!” деп
Мөңгүн Ай-ла кыйгы салып хонар боор оң.

Эрес КОЛ.