Тыва АССР-ниң алдарлыг артизи Тамара Самыяевна Ондарның чырык адынга
21 апреля 2021

Чонунга ак сеткилдии-биле бараан болуп, театр уран чүүлүнүң сайзыралынга канчаар-даа аажок улуг үлүг-хуузун киирип чораан өгбелеривистиң алдар-адын мөңгежидип, оларның чырык овур-хевиринге мөгейбишаан, чылыг-чымчак сактыышкын-биле кезээде сактып чоруур бис. Удавас Тыва АССР-ниң алдарлыг артизи Тамара Самыяевна Ондарның (Саая) чырык адынга тураскааткан сактыышкын кежээзи май 17-ниң хүнүнде Тыва национал театрга болуп эртер.

Тамара Самыяевна Ондар бистиң аравыска чурттап чораан болза, бо чылдың май айда 70 харлаан оюн демдеглеп эрттирер турган. Төрээн чонунга бараан болуп чораан чогаадыкчы салым-чаяанныг кижилер чырык өртемчейден чарлып чоруй-даа баарга, улус-чон оларны черле утпас. Чоннуң ынак артистериниң чырыткылыг овур-хевирлерин көрүкчүлер үр-ле шагда сактып артып калыр. А ол салым-чаяанныг артистер-биле эгин кожа ажылдап, эдержип чораан эш-өөрү өңнүктериниң ат-алдарын мөңгежидип, оларның чырык адынга үргүлчү мөгейип чоруурлар.

Тамара Ондар

Тамара Самыяевна Хандагайты биле Саглы аразында Хачы-Баалыы деп черге Самыя Соржуевич, Ензак Кылын-ооловна Сааяларның дун уруу болуп төрүттүнген. Ада иезиниң улуг уруу болгаш өг ажылы кылчып, дуңмаларын карактажып, авазынга дузалакчы болуп доругуп өзүп келген. 1969 чылда Хандагайты ортумак школазын дооскаш, Саглының көдээ клувунга салым-чаяанныг аныяк кыс культура ажылынче улуг сонуургал-биле шымнып кирип, улусчу театрга ойнап, кожуун болгаш республика чергелиг уран чүүл көрүлделеринге дыка идепкейлиг киржип турган. 1970 чылда Кызылдың А. Б. Чыргал-оол аттыг уран чүүл училищезинге ажыттынган актерлар салбырынче ол-ла чылын өөренип кирип алган. Училищеге өөрени бээрге, РСФСР-ниң болгаш Тыва АССР-ниң алдарлыг артизи, режиссер Сиин-оол Оюн, Тыва АССР-ниң алдарлыг артизи, режиссер Каадыр-оол Сагды дээш өске-даа арга-дуржулгазы улуг башкылар Тамараның чаңгыскурсчу эш-өөрүнден онзагай салым-чаяаны-биле ылгалып турарын дораан-на эскерип кааннар. Ынчангаш ол сургуулдап турар үезинде-ле шиилерге ойнаары-биле театрже чаладып эгелээн. Ийиги курска өөренип тургаш, “Ветнамның төлдери бис” деп шииде Нгуен Тхиниң, Э. Л. Войничтиң “Шаашкак” деп шиизинде Джемманың овур-хевирин ойнап күүседип турган. Шиилерге ойнавышаан, оюн-көргүзүглерге идепкейлиг киржип, концерттерге чаңгыс эвес удаа ырлап-шоорлап турганын демдеглеп каары чугула.

Тамара Самыяевна 1974 чылда уран чүүл училищезин дооскаш, дораан-на Тываның Виктор Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрының артизи болуп ажылдай берген. Ол В. Көк-оолдуң “Хайыраан бот” деп шиизинде Караның, К. Сапык-оолдуң “Ыглаар туруг” деп ыры-хөгжүмнүг шиизинде Даң-Хаяаның дээш өске-даа шиилерде маадырларның овур-хевирлерин ойнап күүседип турда, мөгейикчилери көвүдеп, чайгаар-ла чоннуң ынак артизи болу берген. Кысказы-биле чугаалаар болза, Тамара Самыяевна дээрге – шилиттинген тергииннерниң тергиини, кайгамчык ховар салым-чаяанныг артист, өткүт үннүг ыраажы, тыва театрның кажанда-даа өшпес чырык Сылдызы-дыр. Ол бистен чээрби ажыг чылдар бурунгаар чарлып чоруй барган-даа болза, мөгейикчилери, көрүкчүлери онзагай артисттиң чырык овур-хевирин утпаан. Ылаңгыя ол “Ветнамның төлдери бис” деп шииниң кол маадыры Нгуен Тхиниң овур-хевирин ойнап күүседип тура, мындыг сөстери чугаалаар: “Бисти хөглүг кылдыр сактып чоруур силер!”. Бо чүглүг сөстер амга чедир сагыштардан уттундурбаан. Ынчангаш эш-өөрү, дөргүл-төрелдери болгаш чоок улузу ооң хөглүг-баштак аажы-чаңын, ойнап күүседип чораан овур-хевирлерин чылыы-биле сактып чугаалажып чоруурлар.

Тамара